В назиданиях великого Абая раскрывались проблемы истории  и морали. Поэт протестовал против насилия и считал, что обучение должно приносить радость познания. Изучение науки должно способствовать правильному позна­нию материального мира, оно должно вести человека к совершенству.Поэт предостерегал молодежь от несерьезного отношения к науке.  "Знать русский язык - значит открыть глаза на мир" - говорит Абай в 25-м Слове. "Знание чужого языка и культуры делает человека равноправным с этим народом, он чувствует себя вольно, и если заботы и борьба этого народа ему по сердцу, то он никогда не сможет оставаться в стороне".Благодаря празднованию 175-летия Абая по всему Казахстану и наш народ, и другие страны узнали о нем больше, чем когда-либо, его песни с большим удовольствием поют иностранцы, не просто заучивая их наизусть, а вникая в их суть. Этому способствует и невероятный талант ДимашКудайбергенов, который исполняет песни великого композитора Абая за рубежом и собирает многотысячные залы, срывая овации по всему миру. А самое главное, сами казахстанцы еще раз убедились в великом наследии такой личности, как Абай, в том, что нам невероятно повезло и мы просто обязаны следовать его наставлениям.       (ЖунискеновАбилмансур 6 «Г»)

 Отталкиваясь от общего правила, что тот, кто способен воспринимать чужую культуру, делает шаг к более широкому взгляду на мир, учится преодолевать  трудности, Абай еще раз настаивает: "Русская наука и культура - ключ к осмыслению мира. Владея этим ключом, можно намного облегчить жизнь нашего народа".Сейчас перед Казахстаном стоит цель войти в тридцатку лучших стран мира в рамках реализации "РуханиЖангыру”, а ведь еще во времена Абая Кунанбаева казахский народ стремился к совершенству. Именно Абай первым говорил о выходе на новый уровень. Сегодня мы хотим выйти на мировую арену, говорим о культуре страны в глобальном мире. Поэтому вчитываться в "Слова назиданий", которым уже века, нужно сегодня. Поэт оставил нам советы, которые сегодня как никогда актуальны.(ЖенисоваМолдир 6 «Г»)

 
 Абая можно назвать и казахским композитором, он создал около двух десятков мелодий, которые остаются популярными и в наши дни, на музыку Абай Кунанбаев переложил и некоторые свои стихи.Каждая мелодия Абая соответствует своему стихотворению. Песни Абая занимают для меня самое почетное место в казахской музыке.Он говорил, что песня сопровождает человека всю жизнь.

“Родился младенец - пир, шилдехана,

И ночами песня звонкая слышна.

Если умер близкий - скорбен человек,

Сердце злой утратой ранено навек.

Почему ж он в песню облекает боль,

Жемчуг слез роняя с увлажненных век?”

В современных условиях Казахстан много делает для того, чтобы вывести бизнес на международную арену, подтверждая слова Абая о том, что если развивать торговлю не только в пределах одного города или одной страны, то его Родина может совершенствоваться намного быстрее, чем сейчас. Мы  говорим о помощи бизнесменам. В те времена не было понятия слова "бизнесмен", но если переложить взгляды поэта на сегодняшнюю ситуацию, то именно в развитии международного бизнеса и партнерства он видит развитие нашей страны. Потомки стараются не подвести великого деятеля, мы также движемся вперед и совершенствуем себя, свою страну.Поэтому в наше время очень важно помнить таких великих и мудрых людей, каким был поэт, переводчик, композитор, философ и мыслитель Абай Кунанбаев. Это развивает  не только нашу Родину, но и каждого казахстанца как отдельную личность.(АрманулыЕралы 6 «Г»)

Scenario

“Young admirers of Great poet”

(The song “Black of my eye” is playing)

Speaker: Good afternoon , dear guests and little admirers of our Great poetAbayKunanbaev.

This year  marks the 175^th anniversary of Great Kazakh poetAbayKunanbaev. 

Nowadays over the our country , the most people participate in the challenge “Poetry of Abay”. And our pupils catch up with it, they want to learn by heart their lovely poetries of our great poet.

First of all, I’ll introduce you with juries.

1. Head teacher- AdikovaGulzhanAnsaganovna

2.English teacher-

3.English teacher-

Our juries will evaluate performances of participants based on these criteria: 

1. intonation and expressiveness;
2. knowledge of the words by heart;
3. correct pronunciation.

The highest score is 10 to each criteria. 

Now, let me invite the participants. Firstly, let’s meet the 4^th grades students. (the participants will take turns performing)

1.Akan Nail

2.MuratovElnar

3.OralbekovaNazerke

4.ZeinelovaAlfiya

5.SatbekNurislam

6.SoltangazinaKausar

7.Manarbek Aisha

8.AmantaevAdilzhan

9.IldartAmina

10.BolatMalika

11.BauyrzhanovaAruzhan

12.Aidynuly Islam

And, let’s invite the 5^th grade students.

13.ErkinbekovNurmukhamed

14.BekadilZhasmin

15.BekzatInkar

16.ZhakypovaAmina

17.AndreevaInabat

18.ZhangabylAkniet

19.ZhumashkenovaNurai

20.AkylbekovaNazym

21.NurzhanDilnaz

22.MautkazinMeyir

23.KumatayZhanar

24.KanatkyzyAyanat

25.YerkinkyzyAdeliya

Okay, 5^th grade students take your seats.

Well, give me permission to start the poetry reading.

(the participants will take turns performing)

It was great, thank you all so much!Take your seats.

Let’s take a break, and give the turn to our audience.do brainstorming activity. 

Are there admirers of our Great poet among the audience?

Who wants to learn by heart the poetry in any language?(willing viewers will read poetries ) .

Thanks to our active audience. This is the time for brainstorming activity.

You should answer the questions about AbayKunanbaev. Who will answer correctly, I’ll give prizes. 

Questions:

1. When was AbayKunanbaev born? 1845

2. What’s the name of his grandmother? Zere

3. How old was he, when he started studying in “Akhmet-Risa” madrasah?     he was 12years old?

4.Who was AbayKunanbaev’s Russian friends? Mikhaelis, Dolgopolov

5.What poetries about seasons do you know? Summer,Autumn,Winter,Spring.

Ok, good, let me invite the 5^th grade students. Come here, please!

(the participants will take turns performing).

Thanks to everybody for participating. While  the   juries will count points, I suggest listening to the song of the great poet “ Black of my eye”.(in Kazakh language).Let’s meet the 5^th grade girls.

It’s time to hear the comments and results of the reading poetry.(The juries will congratulate the winners).

«Шоқан  Уәлиханов атындағы №3 мектеп лицей»КММ

11 «а» сынып оқушысы Аймұрат Зерек

Қалдырған ізін мәңгілік...

Абайдың  қара сөздері адамзат баласы үшін өте қажет нәрселерден құралған, жақсылықтыда жамандықтыда,  адалдық пен екіжүзділіктіде,  өтірік пен шындықтыда , күнделікті өмірде кездесетін қарапайым, қарапайым болсада адам өмірінде үлкен орын алатын, үдерісті анықта, ашықта көрсетеді. Қарап отырсаңыз Абайдың қара сөздері кезіндегі Конфуцийдің нақыл сөздерінен кем түспейді. Ден қойып оқыған адамға үлкен қазына-байлық. Біз осы қара сөздерді жастарға таратып, ұғындыруға тырысамыз, алайда бұндай шаралардың дұрыс жасалып жатқаны жоқ. Менің ойымша мұндай құнды сөздерді ұқпайтын адамға түсіндіріп керегі жоқ. Санасы бар адамға болу бұл қазіргі заманда жол бастар үлкен жарық сәуле. Өз басым әрбір қара сөзден өзімнің бойымдағы бір жақсы бір жаман қасиет байқаймын. Абайдың қара сөздері былайша айтқанда ол -  айна. Ол жерден сен өзіңді көресің. Қара сөздерінің мақсаты адамның бойында туа пайда болатын жан құмары арқылы өз ұрпағының санасына тек қана жанның пайдалы тамақтарын сіңдіру еді. Міне, Абайдың ағартушылық көзқарасының тамыр алған бір саласының қайнар көзі осы жақта жатыр. Абайдың публицистік болмысына тоқталып, оның шығармаларының публицистік сипатын көрсеткен ауыз тұщытатын еңбек дүниеге келген жоқ десек, шындықтан аулақ кетпейтініміз анық. Тіпті Абайдың-публицистігі жайлы әңгіме қозғаған кездің өзінде оның мұрасы тар ауқымда зерттеліп, ой-пікірлер тек қарасөздер жайлы айтылды. Ал ,біз публицистік сарынды Абайдың.. бүкіл шығармасынан қарастырып, мәселен кең көлемде зерделеген жөндеп есептеймін. Абай өзінің жиырма бірінші сөзін адам пенделерінің бойында кездесетін «Мақтан» сезіміне арнапты.Мақтан сезімін екі түрге бөліп, бірін үлкендік мақтаныш десе, екіншісін мақтаншақтық деп атайды. Сонда Абайша үлкендік деген не?Үлкендік – адам ішінен өзін өзі бағалы есеп қылмақ. Біздер Абай ойлағандай үлкендік дәрежеге жету үшін ауық-ауық өзімізге өзіміз есеп беріп отыруымыз керек екен. Істеген істерімізге, сөйлеген сөздерімізге баға беріп отыруымыз керек екен. Абай бұл ойды тағы бір сөзінде келтірген болатын. Бұндай адамдардың мақсаты өзіне жаман атақ тағылмауын қамтамасыз ету.Яғни, надан атанбастығын, мақтаншақ атанбастығын, әдепсіз, арсыз, байлаусыз, пайдасыз, сұрамшақ, өсекші, өтірікші, алдамшы, кеселді – осындай жарамсыз қылықтардан сақтанып, сол мінездерді бойына қорлық біліп, өзін ондайлардан зор есептемек…

Өлді деуге сия ма, ойлаңдаршы

Өлмейтұғын артынан сөз қалдырған деп, төрелігін өзі шешкен Абай бүгін жарқын бейнесімен де жалынды жырымен де бізбен-халқымен бірге мәңгі жасай берері атар таңдай ақиқат.

Өскемен қаласы әкімдігінің 

«Ш. Уәлиханов атындағы №3 мектеп-лицей»КММ

11 «б»-сынып оқушысы 

Советханов Тимур

Абай – ұлы тұлға

Шығыстың ұлы ойшылы əл-Фараби, Иранның ғұламасы Фирдоуси, Қытай кемеңгері Конфуций болса, қазақтың өлең-сөзінің патшасы, бас ақыны – Абай Құнанбаев. Ақынның дүниеге келгеніне бір жарым ғасыр, ал өзінің мəңгі өлмес шығармаларымен халқына сөздің ұлы мағынасында ұстаздық ете бастағанына ғасырдан астам уақыт өтсе де, ел жадында мəңгі сақтаулы.

«Ғылым таппай мақтанба,

Білім таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге», - деп басталатын өлең əрбір мектеп оқушысының айбынды ұранына айналған. «Бұл күнде Абай сөзі əр қазақтың ағзасына ана сүтімен бірге дариды десе, артық айтылғандық емес. Ана сүті тəн қорегі ретінде жас сəбидің буыны бекіп, бұғанасы қатаюына қызмет етсе, ақын сөзі оның санасына адамдық пен азаматтықтың ұрығын сеуіп қызмет етеді» - деп Ж.Ысмағұлов сөз зергері Абай жайында тамаша философиялық пікірін білдірген.

Абайдың бай-шонжарларды, ояз, болыс жəне бастықсымақтарды сынау мақсатында жазған шығармалары қылыштың жүзіндей өткір, қара темірдей қатты əрі жыланның уындай ащы. «Болыс болдым мінеки» өлеңіндегі:

«...Күштілерім сөз айтса,

Бас изеймін шыбындап.

Сыяз бар десе жүрегім,

Орнықпайды суылдап...» – деген жолдарынан-ақ біраз астарлы ақиқатты аңғаруға болады.

Осы бір сəтті пайдаланып, М.Əуезовтің төрткіл дүниеге танымал «Абай жолы» роман-эпопеясы жайында сөз қозғағым келеді. 8-9 сыныптарда оқыған бұл роман, мен үшін Даналық кітабы, тағылымға апарар жол, ізгілік кілті іспеттес. Мұхтар атаның қандай тылсым қасиетке ие екендігін білмедім, бірақ, бала Абайдың дара Абайға айналу жолын, оқу барысында кейіпкермен бірге қуану, күйініш, ашу- ызаға булығу немесе солқылдап жылу сынды түрлі көңіл- күйді кеше отырып байқадым. Мен «Абай жолын» менің дара жолымның айшықты бастауы деп білемін.

Ойымды қорытындылай келе, сөзімді М.Жұмабаевтың:

«Шын хакім, сөзің асыл баға жетпес,

Бір сөзің мың жыл жүрсе дəмі кетпес.

Қарадан хакім болған сендей жанның,

Əлемнің құлағынан əні кетпес!» – деген əдемі өлең шумақтарымен аяқтағым келеді.

Өскемен қаласы әкімдігінің 

«Ш. Уәлиханов атындағы №3 мектеп-лицей»КММ

11 «в»-сынып оқушысы 

Трашпаева Камила

Абай өлеңдерінен алған әсерім

Абай өлеңдерінің бір ерекшелігі оның бар туындыларының қызығы – махаббат екенінде. Бұл сезімнің құдіреттілігін сезінген ақын: 

Махаббатсыз дүние бос,

Хайуанға оны қосыңдар...

Жүрегі жұмсақ білген құл,

Шын дос таппай тыншылмас,- деп жырлайды. Әр адамның жүрегінде махаббат сезімі болса, оның маңында мейірім де, әдемілік те, кешірім де, әділеттілік те болатынын түсіну қиындық туғызбайды. Егер ақында ерікпен дүниені өзгерте алар құдірет болса, ол барлық адамды дос, бауыр етіп, бүкіл өмірді сүю мен махаббатқа айналдырар еді.

         Абай поэзиясына көкірек дүрбісімен қарап, бар зейінімізбен бұрылсақ, дүниенің сырына жаңадан қаныққандай күй кешеміз. 

Өзгеге,көңілім, тоярсың,

Өлеңді қайтіп қоярсың?!

Оны айтқанда толғанып,

Іштегі дертті жоярсың,- деп үнін естігенде жаныңды қояр жер таппайсың.

Мен мәңгілік деп- ақынның сөзін айтар едім. Ақындар әулиесі – Абай. Абайдың данышпандылығы сол – ол шығармаларының өн бойына түп қазық етіп, адам тәрбиесін алғаны. Ол ұлтының әр перзентін ақыл мен сезімді ізгі жүрекке билете білген қасиетті адам болғанын жан - жүрегімен қалады, сөз патшасы – өлеңін қалдырды. 

Абайым , сыйым,пірімсің!

Айтылмас жанның сырысың,

Бітпейтін дастан жырысың,

Қаншама ғасыр өтсе де ,

Абайым, мәңгі тірісің,- деп ақын Ш.Құсайынұлы жырлағандай Абай мұрасы қазақ халқы ғана емес, жер бетіндегі адамгершілік пен мейірім бар болғанда мәңгі тірі болмақ. Себебі, әлемді қорғап тұрған сұлулық – жүрек жылуы, бұл жылу – Абай өлеңдерінің мәйегі.